Innlent | mbl | 30.6.2006 | 13:22 | Uppfært 14:16

Verið að lýsa viðskiptum en ekki lagabroti

Arngrímur Ísberg, héraðsdómari, vísaði í dag 1. kafla nýrrar ákæru í Baugsmálinu frá dómi en sá ákæruliður fjallar um meint auðgunarbrot Jóns Ásgeirs Jóhannessonar, forstjóra Baugs Group, í tengslum við viðskipti með Vöruveltuna, þáverandi eiganda 10-11 verslananna. Segir dómarinn að í ákæruliðnum sé ekki lýst broti heldur viðskiptum sem kunni að hafi verið óhagstæð fyrir Baug en hugsanlega hagstæð fyrir Jón Ásgeir og aðra Arngrímur hafnaði hins vegar kröfu um að vísa frá öðrum liðum ákærunnar, 18 að tölu.

Í niðurstöðu Héraðsdóms Reykjavíkur, segir að í umræddum ákærulið sé lýst viðskiptum með hlutafé í tiltekinni verslanakeðju sem virðast hafa hafist 7. október 1998 með því að Jón Ásgeir keypti allt hlutfé í Vöruveltunni fyrir tilgreint verð. Í langri greinargerð, sem komi á eftir hinum eiginlega ákærulið, sé lýst margvíslegum viðskiptum með hlutféð og að hluta til með fasteignir. Af ákærunni verði ráðið, að þessu viðskiptaferli hafi lokið vorið 1999 með því að Baugur hf. hafi keypt 70% hlutfjár í félaginu fyrir tiltekið verð.

Er Jón Ásgeir sakaður um að hafa beitt stjórn Baugs hf. blekkingum í auðgunarskyni með því að leyna því að hann væri raunverulegur seljandi hlutafjárins ásamt Fjárfari ehf. og umráðamaður og stjórnandi Fjárfars. Jafnframt með því að vekja hjá stjórn Baugs þá hugmynd, að seljandi hlutafjárins ásamt Fjárfari ehf. væri Helga Gísladóttir en Jón Ásgeir hafði keypt allt hlutafé Vöruveltunnar af Helgu þann 7. október 1998 fyrir 1.150.000.000 krónur og var enn eigandi 25% hlutafjárins en Fjárfar eigandi 45,2% þess.

Þá kemur fram í ákærunni að Baugur hafi goldið 325 milljónum króna hærra verð fyrir hlutaféð en það sem Jón Ásgeir hafði greitt fyrir það og teljist það tjón Baugs. Jón Ásgeir og aðilar tengdir honum hafi hins vegar ekki auðgast nema um að minnsta kosti 200 milljónir króna þar eð þeir hafi haft kostnað af viðskiptunum.

Í úrskurði héraðsdóms segir að í lögum um meðferð opinberra mála komi fram hvað greina skuli í ákæru: hvert brotið sé sem ákært sé út af, hvar og hvenær það sé talið framið, heiti þess að lögum og önnur skilgreining og loks heimfærsla þess til laga og stjórnvaldsfyrirmæla, ef því sé að skipta. Til að ákæra geti uppfyllt þessi skilyrði laganna verði verknaðarlýsing hennar að vera þannig úr garði gerð að hvorki ákærði né dómari þurfi að vera í vafa um hvaða refsiverð háttsemi ákærða er gefin að sök. Verði að vera hægt að ráða þetta af ákærunni einni saman og skipti engu hvaða ályktanir megi draga af rannsóknargögnum eða hvað ákærða kunni að vera ljóst vegna rannsóknar málsins. Með ákærunni eigi þannig að leggja fullnægjandi grundvöll að málinu svo hægt sé að fella dóm á það samkvæmt því sem í ákærunni er tilgreint, enda verði ákærði ekki dæmdur fyrir aðra hegðun en þá sem í ákæru greinir.

Viðskipti en ekki lagabrot
Dómurinn segir að í 1. lið ákærunnar sé aðallega lýst viðskiptum með hlutafé sem Jón Ásgeir eigi að hafa keypt og síðan selt Baugi allmörgum mánuðum síðar, án þess að láta þess getið að hann væri seljandinn. Baugur eigi að hafa greitt hærra verð fyrir hlutaféð en Jón Ásgeir greiddi. Mismunurinn sé tap Baugs en verulegur hluti hans sé hagnaður Jóns Ásgeirs og tilgreindra einkahlutafélaga. Því sé ekki lýst í ákæruliðnum að Jón Ásgeir hafi haft fé af Baugi heldur verði helst ráðið af honum, að verið sé að lýsa því að Baugur kynni að hafa getað, eða hafi átt að geta, gert betri kaup ef Jón Ásgeir hefði unnið að viðskiptunum á annan veg. Verknaðarlýsing ákæru sé samkvæmt þessu ekki lýsing á fjársvikum heldur viðskiptum sem kunni að hafi verið óhagstæð fyrir Baug en hugsanlega hagstæð fyrir Jón Ásgeir og aðra. Ákæran sé því að þessu leyti ekki í samræmi við framangreint ákvæði c – liðar 116. gr. laga um meðferð opinberra mála.

Til vara eru Jóni Ásgeiri gefin að sök umboðssvik með því að hafa með framangreindri háttsemi misnotað aðstöðu sína sem forstjóri Baugs og komið því til leiðar að stjórn félagsins veitti honum umboð til að binda það við kaup á mestum hluta hlutafjár í tilteknu fyrirtæki en með þessari misnotkun á aðstöðu hafi Jón Ásgeir og tiltekin einkahlutafélög auðgast. Segir dómurinn að í ljósi þess, að komist hafi verið að þeirri niðurstöðu að í ákærunni væri ekki lýst auðgunarbroti heldur viðskiptum sem kunni að hafa verið óhagstæð fyrir Baug en hagstæð Jóni Ásgeiri, sé ákæran því að þessu leyti heldur ekki í samræmi við lög um meðferð opinberra mála.

Ákæru ekki vísað frá í heild
Verjendur Jóns Ásgeirs og Tryggva Jónssonar, fyrrum aðstoðarforstjóra Baugs, kröfðust þess að ákærunni yrði vísað frá í heild. Því hafnar dómarinn og segir, að ákæruvaldið hafi haft heimild til þess að gefa út nýja ákæru og verði málinu ekki vísað frá dómi af þeirri ástæðu að í lögum um meðferð opinberra mála sé ekki bein heimild til útgáfu hennar. Þá segir dómarinn, að útgáfa ákærunnar hafi ekki dregist þar sem ákært hafi verið að nýju tæpum sex mánuðum eftir frávísun fyrri ákærunnar og sé það innan hæfilegs tíma.

Verjendurnir töldu einnig að öðru lagi byggja ákærðu á því að grundvelli málsins hafi verið raskað í nýrri ákæru. Segir dómurinn m.a. að vegna þess að fyrri ákæran er ónýt sé ákæruvaldinu heimilt að orða ákæruliði með öðrum hætti enda sé nýtt mál lagt fyrir dómstólinn þótt byggt sé að langmestu leyti á sömu rannsókn og eldra málið.

Þá töldu verjendur að verulegir gallar væru á rannsókn málsins. Dómurinn segir, að eftir að ákæra hafi verið gefin út hvíli sú skylda á dómara að kanna hvort einhverjir þeir gallar séu á málatilbúnaði ákæruvaldsins að varðað gætu frávísun. Þessi athugun, jafnvel þótt hún leiddi í ljós galla og hvort sem ákæruvaldið bætti úr þeim eða ekki, bindi ekki hendur dómarans. Hann geti hvenær sem er eftir þingfestingu vísað máli frá dómi, þótt engin krafa komi fram um það, ef hann telji svo bersýnilega annmarka vera á málinu að ekki verði úr þeim bætt undir rekstri þess.

„Settur ríkissaksóknari hefur metið gögn málsins samkvæmt nefndri lagagrein, lokið rannsókn þess og tekið ákvörðun um útgáfu ákæru. Meðferð málsins hingað til hefur ekki leitt í ljós neina þá meinbugi á lögreglurannsókn þess að varðað gætu frávísun af þeim sökum. Það girðir hins vegar ekki fyrir að til frávísunar geti komið á síðari stigum, komi eitthvað í ljós við meðferð málsins fyrir dómi sem ekki verði bætt úr, sbr. tilvitnað ákvæði," segir í úrskurðinum.

Verjandi Jóns Geralds Sullenbergers krafðist frávísunar á þeim ákæruliðum sem að Jóni Gerald snéri á þeirri forsendu, að saksóknari við embætti ríkislögreglustjóra hafi með bréfum 14. október og 20. desember 2005 lýst því yfir að ákvörðun hafi verið tekin um að gefa ekki út ákæru á hendur honum. Í úrskurði héraðsdóms segir m.a., að ekki sé hægt að líta á þessi bréf og framburð saksóknarans sem tilkynningu um að fallið hafi verið frá saksókn enda hafði Jón Gerald þá ekki stöðu sakbornings og þessum tilkynningum var ekki beint til hans. Ákæruvaldið hafi þannig hvorki fellt niður mál á hendur Jóni Gerald né fallið frá saksókn á hendur honum og því standi ákvæði laga um meðferð opinberra mála ekki í vegi að settur ríkissaksóknari ákæri hann.

Úrskurður Héraðsdóms