Deila ÍE og Persónuverndar á borð Hæstaréttar

Hæstiréttur hefur samþykkt að veita Íslenskri erfðagreiningu (ÍE) leyfi til að áfrýja dómi Landsréttar, sem féll í nóvember, í máli sem Persónuvernd höfðaði gegn ÍE og Landspítalanum.

Þá sneri Lands­rétt­ur við dómi Héraðsdóms Reykja­vík­ur frá því í mars 2023 og sýknaði Per­sónu­vernd af kröfu ÍE um að ákvörðun Per­sónu­vernd­ar yrði felld úr gildi. Hafði Per­sónu­vernd kom­ist að þeirri niður­stöðu að ÍE hefði brotið gegn per­sónu­vernd­ar­lög­um í þrem­ur mál­um sem vörðuðu notk­un blóðsýna Covid-19-sjúk­linga.

Frétt af mbl.is

Landsréttur snéri við Covid-dómi

Fram kemur í ákvörðun Hæstaréttar að málið lúti að kröfu ÍE um að ákvörðun Persónuverndar 23. nóvember 2021 verði ógilt.

Með henni var komist að þeirri niðurstöðu að vinnsla persónuupplýsinga á vegum Landspítala og ÍE í aðdraganda viðbótar við rannsóknina Faraldsfræði SARS-CoV-2-veirunnar og áhrif erfða og undirliggjandi sjúkdóma á Covid-19-sjúkdóminn sem hún veldur, sem samþykkt hafði verið af vísindasiðanefnd 7. apríl 2020, hefði ekki samrýmst lögum um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga, sbr. reglugerð (ESB) 2016/679.

Sýkna í Landsrétti

Með héraðsdómi var fallist á kröfu ÍE og ákvörðunin felld úr gildi en með dómi Landsréttar var sýknað af kröfum ÍE.

Landsréttur tók fram að miðað við þann málatilbúnað ÍE að blóðsýnataka hefði farið fram í þágu meðferðar hefði borið að skrá nauðsynlegar upplýsingar um hana í sjúkraskrá hinna skráðu en óumdeilt væri að það hefði ekki verið gert.

Landsréttur vísaði til 1. mgr. 12. gr. laga um vísindarannsóknir á heilbrigðissviði og tók fram að óumdeilt væri að byrjað hefði verið að taka blóðsýni úr sjúklingum sem greinst hefðu með Covid-19-sjúkdóminn og lágu inni á Landspítalanum 3. apríl 2020 sama dag og umsókn um viðbótarrannsóknina var afhent vísindasiðanefnd og áfram þá daga sem umsóknin var til meðferðar hjá henni. Ekki væri heldur ágreiningur um að upplýsts samþykkis sjúklinga fyrir töku blóðsýna hefði ekki verið aflað á þessum tíma.

Frétt af mbl.is

Íslensk erfðagreining hafði betur gegn Persónuvernd

Hafnaði málsástæðum um valdþurrð

Landsréttur hafnaði málsástæðum ÍE um valdþurrð Persónuverndar og því að taka blóðsýna úr sjúklingum sem greinst höfðu með Covid-19 og lágu inni á Landspítalanum eða komu á göngudeild dagana 3. til 7. apríl 2020 hefði verið framkvæmd í því skyni að veita læknismeðferð. Komst rétturinn að þeirri niðurstöðu að blóðsýni hefðu verið tekin úr sjúklingum á Landspítalanum á fyrrgreindu fjögurra daga tímabili og þau notuð í þágu vísindarannsóknar áður en vísindasiðanefnd veitti leyfi fyrir viðbót við hana.

Málstæðu ÍE sem reist var á neyðarrétti var jafnframt hafnað. Loks var ekki talið að slíkir annmarkar hefðu verið á málsmeðferð gagnaðila Persónuverndar sem leitt gætu til þess að fallist yrði á kröfu um ógildingu ákvörðunarinnar, að því er fram kemur á vef Hæstaréttar. 

Úrslit málsins hafi verulegt almennt gildi

Þá segir að ÍE byggi á því úrslit málsins hafi verulegt almennt gildi, einkum um þá aðstöðu að opinber stjórnvöld fái einkaaðila til að sinna opinberu verkefni í neyðarástandi sem ella myndi hvíla á stjórnvöldum.

Málið hafi jafnframt þýðingu um valdmörk og lögsögu gagnaðila Persónuverndar og vísindasiðanefndar.

Að auki hafi málið þýðingu fyrir beitingu rannsóknarreglu og rétt til andmæla samkvæmt stjórnsýslulögum. Þá gefi niðurstaða hins áfrýjaða dóms tilefni til að ætla að rannsakendur kunni að bera ábyrgð á skráningu upplýsinga í sjúkraskrá þátttakenda í tengslum við rannsókn án þess að rannsakendur hafi heimild til að færa upplýsingar inn í sjúkraskrár eða hafi aðgang að þeim.

Dómurinn bersýnilega rangur

ÍE byggir jafnframt á því að úrslit málsins varði mikilvæga hagsmuni félagsins, bæði um orðspor sem og vegna óvissu sem niðurstaða málsins leiði til um túlkun og inntak 12. gr. laga nr. 44/2014. ÍE reisir beiðni sína einnig á því að dómur Landsréttar sé bersýnilega rangur að efni til en í forsendum hans sé staðhæft að blóðsýnin sem málið varðar hafi verið notuð í þágu vísindarannsóknar áður en vísindasiðanefnd veitti leyfi fyrir viðbót við hana 7. apríl 2020. Um sé að ræða staðreyndarvillu sem varði grundvallaratriði málsins.

Hæstiréttur segir að telja verði að dómur í málinu kunni að hafa fordæmisgildi á sviði persónuverndar og stjórnsýsluréttar svo og um túlkun laga nr. 44/2014 og samspil þeirra við lög nr. 90/2018. Beiðni um áfrýjunarleyfi var því samþykkt.

• Blogga um frétt