Smartland Mörtu Maríu | Frægð | mbl | 5.6.2015 | 17:21 | Uppfært 17:57

Malín Brand um lífið í Vottum Jehóva

Malín Brand sagði í viðtali við Fréttatímann að það hefði ekki verið tekið út með sældinni að vera í Vottum Jehóva. Ljósmynd/Teitur Jónasson

Systurnar Malín Brand og Hlín Einarsdóttir komust í fréttir í vikunni eftir að hafa reynt að kúga fé út úr eiginkonu Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar forsætisráðherra. Malín Brand var í ítarlegu viðtali við Fréttatímann í nóvember 2010. Þar sagði hún frá því hvernig var að alast upp í Vottum Jehóva, frá sambandi hennar og Hlínar Einarsdóttur og hvers vegna hún ákvað að leggja stund á lögfræði.

Hér fyrir neðan er brot úr viðtalinu:

Malín Brand ólst upp í söfnuði Votta Jehóva á Íslandi. Einhverjir gætu ætlað að það væri svona álíka merkilegt og að alast upp í fámennu sjávarþorpi þar sem allir kjósa Framsóknarflokkinn. Svo einfalt var það ekki. Að tilheyra Vottum Jehóva þýddi meðal annars að fjölskyldan hélt ekki jól og börn innan safnaðarins fengu hvorki að halda upp á afmælið sitt né mæta í afmæli bekkjarfélaga sinna.

„Fyrsta hugsunin þegar ég heyrði jólalag var alltaf: Æ, nei, ég má ekki hlusta. Verð að loka eyrunum. Við máttum aldrei syngja með jólalögunum. Þegar verið var að jólaföndra í skólanum sat ég úti í horni og teiknaði fugl. Allir hlógu að mér af því að ég var svo vitlaus að teikna fugl en ekki jólasvein. Ég fór á mis við allt félagslíf sem barn. Öll börnin fóru í afmæli … nema Vottabörnin. Ég fór á trúarsamkomur með mömmu, Valgerði Kristínu Brand, þrisvar í viku. Svo var það skylda okkar allra að ganga í hús til að bjóða fólki blöð og lesa upp úr Biblíunni. Fólkið sem kom til dyra horfði stórum augum á mig og spurði hvað ég væri eiginlega að gera,“ rifjar Malín upp og brosir vandræðalega. Minningin er fjarlæg og hálffjarstæðukennd, þótt ekki sé langt um liðið. „Þegar maður elst upp innan veggja safnaðarins er maður ekki hluti af samfélaginu. Reyndar vorum við annars flokks í söfnuðinum af því að pabbi var ekki í honum. Það er frekar óvenjulegt. Mamma hefur verið „óþekk“,“ segir Malín sposk á svip. Húmoristinn strax kominn upp í henni. Hún segist alltaf hafa reynt að sjá spaugilegu hliðarnar á hlutunum. Það hafi hún lært af föður sínum, Einari Oddgeirssyni, sem var mikill húmoristi.

Hvað þýddi það að vera annars flokks?
„Við sátum ekki við sama borð og hinir. Þótt það séu aldrei haldin afmæli í söfnuðinum er reynt að hafa barnaboð í staðinn. Mér var ekki boðið í þau boð fyrr en ég var orðin fimmtán ára. Ég átti hvorki vini í söfnuðinum né í skólanum. Mér var strítt mikið í skóla og ég var lögð í einelti. Ég þótti skrýtinn krakki. Bæði af því að ég ólst upp í þessum söfnuði og svo talaði ég líka öðruvísi en hinir. Málfarið í fjölskyldunni minni er svolítið sérstakt af því að við erum Vestur-Íslendingar. Við fæddumst samt á Íslandi. Svo sá ég mjög illa, þurfti að nota gleraugu og var strítt út af því líka. Ég sagði ekki frá þessu heima fyrir. Ég skammaðist mín svo mikið fyrir að vera strítt í skólanum.“

Er stríðni eitthvað sem fylgir því að tilheyra þessum trúarsöfnuði?
„Já, ég gæti alveg ímyndað mér það. Í söfnuðinum var talað um trúarofsóknir eða að við þyrftum að láta margt yfir okkur ganga vegna trúarinnar. En það er til orð yfir þetta: Einelti.“
Malín gekk í skóla í Kópavogi, skipti um skóla þegar hún var ellefu ára og fór þá í annan skóla í Kópavogi og því næst í Hafnarfirði.
„Ég skipti um skóla af því að ég hélt að allt myndi lagast við það. En ég tók vandamálið náttúrlega bara með mér. Ég var orðin fimmtán ára þegar ég svaraði fyrir mig í fyrsta skiptið. Þá hugsaði ég með mér: „Hey, af hverju gerði ég þetta ekki fyrr? Þetta er snilld!“

Hvað með systkin þín?
„Ég á eina systur, Hlín Einarsdóttur, sem er fjórum árum eldri en ég. Hún var meira í því að lemja mig!“ segir Malín og hlær. „Hún þoldi mig ekki framan af. Við töluðum eiginlega saman í fyrsta skipti þegar ég var fimmtán. Þá horfði hún á mig og sagði: „Nú, kanntu að tala?“ Ég bar snemma alltof mikla ábyrgð. Hafði áhyggjur af öllu. Ég fékk magasár þegar ég var níu ára.“

Hafði eineltið í skólanum þau áhrif?
„Nei. Magasárið var meira út af fjárhagsáhyggjum. Foreldrar mínir áttu aldrei pening og mamma deildi þeim áhyggjum alltaf með mér, barninu. Eins og hún var frábær mamma þá var þetta dæmi um hvernig á ekki að tala við börn. Hún átti til að segja hluti eins og: „Jæja, Malín mín, ætli við fáum eitthvað að borða í næstu viku?“ Þar af leiðandi bað maður aldrei um neitt. Ég vissi að peningarnir voru ekki til. Ég hafði þó ekki bara áhyggjur af peningaleysinu, heldur líka því að móður minni leið greinilega ekki vel. Ég var hrædd um að hún myndi kannski taka eigið líf, alveg frá því ég var sjö ára.“

Hafði einhver sem þú þekktir farið þá leið?
„Nei, en ég er mjög næm á líðan fólks. Mamma hótaði því líka stundum að láta sig bara hverfa. Ef ég fann hana ekki heima þá fór ég út að leita að henni. Hún var kannski ekki þunglynd en ég held að hún hafi verið í einhvers konar sálarklemmu. Kannski hafði hún skyggnigáfu sem hún vissi ekki alveg hvernig hún ætti að díla við. Ég veit það ekki. Ég hef stundum pælt í því. Hún vissi nefnilega oft hluti sem hún átti ekki að vita. Afi er svona líka.“

Ertu þú skyggn sjálf?
„Já, ég er það, ef ég opna fyrir það. Ég sé t.d. árur fólks. Einu sinni hélt ég að árur væri eitthvað sem allir sæju en núna veit ég að svo er ekki. Árur endurspegla bæði persónuleika og líðan fólks.“

Hjálpaði trúin þér í þessum erfiðleikum í æsku?
„Nei, þessi trú er þannig að hún færir ekkert sérstaklega góð rök fyrir tilveru manns. Sú ákvörðun að trúa var tekin fyrir mig, rétt eins og einhver hefði tilkynnt mér að uppáhaldsliturinn minn væri grænn. Ég er mjög gagnrýnin og trúði í raun og veru aldrei. Það var eiginlega mesti skandallinn því að sá sem efast er ekki í góðum málum í söfnuðinum. Ef maður impraði á einhverju slíku var bara sussað á mann og sagt að djöfullinn væri að hræra í hausnum á manni. Þetta var algjör heilaþvottur. Það er engin tilviljun að vottur rímar við þvottur! Þetta er heilaþvottastöð en ekki staður þar sem kærleikurinn blómstrar,“ segir Malín ákveðin.

„Manni er innrætt frá fyrsta degi að öll gagnrýnin hugsun og efahyggja eigi ekki heima innan safnaðarins. Mér var bókstaflega bannað að hugsa. Ég las alltaf mjög mikið. Þegar ég var fimmtán ára fór ég að lesa heimspeki og gleypti í mig allt lesefni sem ég komst í. Þetta kollvarpaði þeirri heimsmynd sem mér hafði verið innrætt. Í gegnum heimspekina og vísindin fór ég að líta heiminn öðrum augum. Vottarnir hafna þróunarkenningu Darwins en mér finnst þróunarkenningin æðisleg! Hún er skemmtileg og rökrétt.“

Hylmt yfir kynferðisbrot
Átján ára giftist Malín öðrum safnaðarmeðlimi, manni sem var átta árum eldri en hún.
„Í söfnuðinum er bannað að stunda kynlíf fyrir hjónaband. Ég held að það sé ástæðan fyrir því að margir þarna gifta sig mjög ungir.“

Varstu ástfangin?
„Ég hélt það á einhverjum tímapunkti. En svo hélt ég áfram að grúska í mínu og gera það sem var bannað: Að hugsa. Við fórum bara hvort í sína áttina. Svo sagði ég mig úr söfnuðinum árið 2004 og með því sagði ég mig úr hjónabandinu.“

Hvað varð til þess að þú ákvaðst að stíga það skref?
„Stór ástæða þess að ég fékk algjöran viðbjóð á söfnuðinum var sú að réttlætiskennd minni var storkað illilega. Ég fylgdist með máli innan safnaðarins þar sem maður nokkur misnotaði ung börn. Æðstustrumpar safnaðarins, þ.e. öldungarnir, tóku málið í sínar hendur og maðurinn slapp með að fá áminningu á samkomu. Það var það eina. Ég spurði öldungana hvort lögreglan hefði hafið rannsókn á þessu kynferðisbrotamáli. Ég veit nefnilega til að slík mál hafi verið þögguð niður innan safnaðarins í gegnum tíðina. Þeir brugðust ókvæða við og sögðu að ég skyldi treysta á söfnuðinn og Guð. Málin væru í farvegi og veraldlegum stjórnvöldum skyldi ekki blandað í þetta þar sem ill umræða um söfnuðinn myndi fara af stað innan þjóðfélagsins. Sem sagt: Litið var fram hjá lögum og reglum landsins. Þetta er ekki í fyrsta skipti sem Vottar Jehóva hylma yfir með barnaníðingum og því miður sennilega ekki í það síðasta.

HÉR er hægt að lesa viðtalið í heild sinni.