Háir vextir og höft

Af hverju hafa stýrivextir Seðlabanka Íslands ekki verið lækkaðir eins og stýrivextir í löndunum í kringum okkur? Nærtækasta skýringin er sú að verðbólga mælist enn há og fer enn hækkandi. Engu að síður hefur efnahagslífið hér á landi dregist umtalsvert saman að undanförnu eins og í nágrannalöndunum og víðar. Fólk og fyrirtæki eru ekki að taka lán svo nokkru nemi, enda ekki í boði.

Stjórnvöld í nágrannalöndunum hafa að undanförnu verið að gera allt sem þau geta til að örva lánamarkaðinn og efnahagslífið, og hver seðlabankinn af öðrum hefur lækkað stýrivexti sína, jafnvel niður á lægra stig en sést hefur, sumir niður að núll prósentum. Tilgangurinn er að vinna á móti samdrættinum. En ekki hér, því vöxtum er haldið háum. Sú spurning vaknar hvort vextirnir hér á landi verði óhjákvæmilega að vera háir til langframa og þá jafnvel að höft á gjaldeyrismarkaði verði einnig nauðsynleg.

Samdráttur á öllum sviðum

Þegar Seðlabankinn hækkaði stýrivexti sína í 18% í lok októbermánaðar sagði í tilkynningu bankans, að þótt raungengi væri lægra en fengi staðist til lengdar væri talið óhjákvæmilegt að styrkja grundvöll krónunnar á gjaldeyrismarkaði með aðhaldssömu vaxtastigi þegar hömlur á gjaldeyrisviðskiptum yrðu afnumdar í áföngum. Þá sagði bankinn að neikvæðir raunvextir, þ.e. vextir undir verðbólgu, gætu veikt þann grundvöll. Seðlabankinn reiknar með að traust skapist á gjaldeyrismarkaði og að í kjölfarið verði hægt að lækka stýrivexti í takt við lækkandi verðbólgu.

Í þessu sambandi vaknar sú spurning hví gjaldeyrishöft og skilaskylda á gjaldeyri duga ekki til. Þarf virkilega hæstu stýrivexti á byggðu bóli einnig, jafnvel þó samdráttur blasi við á öllum sviðum?