Stóru viðskiptavinirnir voru kerfislega mikilvægir

Ásgeir Jónsson, fyrrverandi forstöðumaður greiningardeildar Kaupþings, hefur skrifað bókina Why Iceland? How the World's Smallest Country Became the Meltdown's Biggest Casualty sem kom út í Bandaríkjunum á mánudaginn.

Bókin er fyrst og fremst skrifuð fyrir hinn enskumælandi heim sem Ásgeir segir að hafi mikinn áhuga á efnahagshruninu á Íslandi og allt aðra sýn á það sem hér gerðist en Íslendingar sjálfir. Íslensk útgáfa bókarinnar er þó fyrirhuguð.

„Það er engin tilviljun að bandarísku fjárfestingabankarnir lenda í vandræðum á sama tíma og bankarnir hér, enda módelið ekkert ósvipað. Af þessum fimm stóru fjárfestingabönkum í Bandaríkjunum er enginn þeirra fjárfestingabanki lengur, þeir hafa verið teknir yfir eða þeim breytt.“

Spurður hvort módelið hafi þá ekki verið gallað segir Ásgeir að módelið hafi virkað vel síðustu tíu árin en vissulega hafi það reynst ákaflega illa þegar fjármálakreppan skall á.

„Bankarnir brugðust að sumu leyti við gagnrýninni 2006. Allir bankar lengdu í útgáfu skuldabréfa og fóru í innlánasöfnun. Það sem við gerðum okkur ekki grein fyrir var hinsvegar kerfisbundin áhætta í íslenska kerfinu. Íslenska fjármálakerfið einkenndist af þremur stórum fjárfestingabönkum og það er dálítið sérstakt, líka það að þeir voru í svona mikilli erlendri starfsemi.“

Spurður hvort ekki hefðu átt að kvikna viðvörunarljós í greiningardeildum, vegna þensluáhrifa slíkrar starfsemi í umhverfi þar sem fjármagn var ódýrt og til staðar, segir Ásgeir það hárrétt.

„Ég get sýnt þér greiningar frá 2006 þar sem við sögðum að fasteignamarkaður væri að fara að lækka, en svo hækkaði markaðurinn í staðinn í eitt ár til viðbótar.

Einnig varaði ég við áhættunni af því að taka gengisbundin lán. En ég skal alveg viðurkenna að við vorum meðvirkir hvað hlutabréfin varðar og við hefðum mátt vera miklu gagnrýnni á markaðinn. Þetta er hinsvegar tíu ára tímabil sem er blómatímabil sem endar með algerri bólu. Við hefðum átt að vera miklu, miklu gagnrýnni en við vorum og ég tek á mig fulla ábyrgð hvað það varðar.

Greiningarnar á fasteignamarkaði, efnahagslífi og gjaldeyrismarkaði sem greiningardeildin gerði standa alveg fyrir sínu – hlutabréfin, þar tókst ekki eins vel til.“