Viðskipti | mbl | 31.3.2010 | 14:45 | Uppfært 16:29

Setja skilyrði fyrir yfirtöku

Samkeppniseftirlitið fjallaði m.a. um yfirtöku Arion banka á Högum. Golli / Kjartan Þorbjörnsson

Bönkunum hefur verið settur tímafrestur til að selja fyrirtæki sem þeir hafa yfirtekið. Fyrirtæki í eigu bankanna verða að skila hálfs árs uppgjöri og eignarhaldsfélög sem reka þessi fyrirtæki mega ekki vera staðsett inn í bönkunum sjálfum. Þetta er meðal skilyrða sem Samkeppniseftirlitið setur fyrir yfirtöku bankanna á þremur fyrirtækjum.

Ákvarðanir Samkeppniseftirlitsins varða yfirtöku Vestia, dótturfélags Landsbankans á Teymi, yfirtöku Íslandsbanka á Ingvari Helgasyni og Bifreiðum og landbúnaðarvélum og yfirtöku Arion banka á Högum.

Samkeppniseftirlitið hefur samþykkt yfirtökurnar en setur ítarleg skilyrði fyrir þeim. Eru skilyrðin sett til að draga úr samkeppnisröskun sem stafað getur af eignarhaldi banka á viðkomandi fyrirtækjum.

Það er niðurstaða Samkeppniseftirlitsins að framangreindar yfirtökur raski samkeppni og að nauðsynlegt sé því að setja þeim skilyrði sem ætlað er að vinna gegn þeirri röskun. Hafa bankarnir fallist á að hlíta þeim skilyrðum sem sett eru fram í viðkomandi ákvörðunum.

Helstu skilyrði eru eftirfarandi:

- Selja skal viðkomandi atvinnufyrirtæki innan tiltekins tíma. Setja verður eignarhaldi banka á atvinnufyrirtækjum þröngar tímaskorður í því skyni að takmarka samkeppnisröskun, að teknu tilliti til hagsmuna bankans af því að hafa eðlilegt svigrúm til þess að auka eða viðhalda verðmæti þeirra eigna sem um ræðir. Sölufrestir eru mismunandi eftir aðstæðum í hverju máli. Um þá ríkir trúnaður, enda geta slíkir tímafrestir, ef opinberir væru, haft óeðlileg áhrif á söluferli og söluverð.

- Tryggja skal að yfirtekin fyrirtæki starfi sem sjálfstæðir keppinautar á markaði. Þetta skal m.a. gert með því að fela sjálfstæðu eignarhaldsfélagi hvers banka rekstur viðkomandi fyrirtækja. Skal eignarhaldsfélag staðsett utan viðkomandi banka og rekið sem sjálfstætt félag. Ennfremur eru sett skilyrði um stjórnarsetu í viðkomandi eignarhaldsfélögum og atvinnufyrirtækjunum sjálfum. M.a. skal meirihluti stjórnarmanna í eignarhaldsfélögum eða atvinnufyrirtækjum vera óháður bönkunum.

- Setja skal viðkomandi atvinnufyrirtækjum eðlilegar arðsemiskröfur. Þetta er mikilvægt til þess að vinna gegn því að bankar sjái sér hag í því að auka virði yfirtekinna fyrirtækja með því að fjármagna undirboð eða auka markaðssókn og stækka þar með markaðshlutdeild viðkomandi fyrirtækja. Þessum skilyrðum er einnig ætlað að takmarka hættu á að stjórnendur og starfsmenn hinna yfirteknu fyrirtækja líti á eignarhald banka sem vernd gegn hvers konar áföllum (e. moral hazard).

- Bönkunum er óheimilt að hlutast til um viðskipti milli hinna yfirteknu fyrirtækja og annarra fyrirtækja sem bankarnir eiga hluti í. Þannig er spornað gegn því að yfirtekið fyrirtæki og önnur fyrirtæki tengd viðkomandi banka beini viðskiptum sínum hvert til annars, án þess að eðlilegar forsendur um viðskiptakjör liggi til grundvallar.

- Bönkunum er óheimilt að hlutast til um viðskipti milli hinna yfirteknu fyrirtækja og viðskiptavina bankanna. Jafnframt skal tryggja að sömu aðilar innan hvers banka séu ekki viðskiptastjórar annars vegar yfirtekinna fyrirtækja og hins vegar viðskiptavina eða keppinauta hinna yfirteknu fyrirtækja. Þá skal tryggja að viðkvæmar upplýsingar berist ekki á milli þessara fyrirtækja.

- Birta skal ársuppgjör og hálfsársuppgjör yfirtekinna fyrirtækja opinberlega. Jafnframt skal birta margvíslegar upplýsingar um starfsemi eignarhaldsfélaga og hinna yfirteknu fyrirtækja, auk upplýsinga um framkvæmd skilyrðanna. Þetta er gert til að tryggja gegnsæi í rekstri fyrirtækjanna.

- Tryggja skal ítarlegt og viðvarandi eftirlit innan bankanna með framkvæmd skilyrðanna, ásamt reglulegri skýrslugjöf til Samkeppniseftirlitsins. Ber bönkunum að tryggja að óháður aðili innan hvers banka geti með trúverðugum hætti fylgst með því að farið sé eftir skilyrðunum. Skal t.d. tryggt að eftirlitsaðilinn geti aflað sér utanaðkomandi sérfræðiaðstoðar telji hann þörf á. Þetta eftirlit er til viðbótar við almennt eftirlit sem Samkeppniseftirlitið hefur með því að fyrirtæki fari eftir samkeppnislögum og settum skilyrðum.