Fréttaskýring: Fjárfesting á Íslandi minnkar um fjórðung milli ára

Fjárfesting dróst saman um rúmlega 26% á öðrum fjórðungi milli ára miðað við óárstíðarleiðréttar tölur. Þetta kemur fram í tölum Hagstofunnar um verga landsframleiðslu á öðrum ársfjórðungi sem birtar voru í gær. Sé litið til fyrri árshelmings milli ára nemur samdrátturinn tæpum fimmtán prósentustigum.

Einkaneysla dregst einnig hratt saman, þó ekki með sama hraða og fjárfestingin. Frá fyrsta ársfjórðungi til annars á þessu ári nam samdrátturinn 3,2%, en milli ára er samdrátturinn 2,1%.

Hagstofan birti að sama skapi endurskoðaðar hagvaxtartölur fyrir síðasta ár. Samdráttur vergrar landsframleiðslu nam þá 6,8%, en fyrri tölur gerðu ráð fyrir 6,5% samdrætti. Fram kemur í tölum Hagstofunnar að samdráttur vergrar landsframleiðslu á fyrri helmingi árs milli áranna 2009 og 2010 nemur 7,3% að raunvirði. Spá Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, sem hefur veg og vanda af hagstjórn á Íslandi í dag, gerði ráð fyrir 3% samdrætti landsframleiðslu á árinu 2010. Ef heldur fram sem horfir má gera ráð fyrir að endanlegur hagvöxtur í ár verði mun minni en spár sjóðsins gera ráð fyrir.

Aflvakar hagvaxtar gefa eftir

Helstu aflvakar hagvaxtar, fjárfesting og einkaneysla, hafa dregist hratt saman síðastliðin tvö ár. Fyrstu tölur Hagstofunnar um hagvöxt á fyrsta fjórðungi ársins sýndu 0,6% vöxt, sem mátti þó fyrst og fremst rekja til birgðaaukningar í sjávarafurðum eftir vetrarvertíð. Endurskoðaðar tölur leiða í ljós að í raun varð samdráttur upp á 0,3%. Það þýðir að samfelldur samdráttur hefur verið í landsframleiðslu milli fjórðunga allt frá lokum þriðja ársfjórðungs 2008.

Samkvæmt algengri skilgreiningu er kreppu opinberlega talið lokið þegar vöxtur hefur verið tvo ársfjórðunga í röð. Ljóst er að miðað við þróun helstu hagvísa er nokkuð í land með kreppulok. Þegar fyrstu tölur um hagvöxt á fyrsta fjórðungi bárust benti greiningardeild Íslandsbanka á að kreppan hefði náð lágmarki sínu. Einnig sagði Vilhjálmur Egilsson, framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins, að kreppunni væri lokið. Endurskoðaðar tölur leiða annað í ljós.

Á þetta benti Bjarni Már Gylfason, hagfræðingur Samtaka iðnaðarins, á vefsíðu samtakanna í gær. „Þetta er þvert á þau skilaboð sem stjórnmálamenn eru að senda okkur um að botninum sé náð og að betri tíð sé framundan. Vissulega væri óskandi að svo væri en hagtölur benda því miður til annars,“ var haft eftir Bjarna. Þess ber að geta að Hagstofan slær varnagla við því að afleiðingar bankahrunsins á haustmánuðum valdi áfram óvissu um hagtölur, sem sæta sífelldri endurskoðun.

Mun verri staða en í OECD

Verg landsframleiðsla OECD ríkjanna í heild er talin hafa dregist saman um 3,3% á síðasta ári. Á tímabilinu 1997 til 2009 er því aðeins að ræða um annað skiptið sem hagvöxtur á Íslandi er minni en á OECD-svæðinu, en það gerðist síðast árið 2002, að því er fram kemur í Hagtíðindum. Sé litið til tímabilsins 1990-2009 hefur meðalvöxtur á Íslandi verið meiri en á OECD-svæðinu.

Versnandi skuldahlutföll

Fram kom í fréttatilkynningu fjármálaráðuneytisins í mars síðastliðnum að heildarskuldir ríkissjóðs hefðu numið 1.167 milljörðum króna við lok árs, eða rúmlega 78% af landsframleiðslu. Samkvæmt markaðsfréttum Lánamála ríkisins námu heildarskuldir ríkissjóðs við lok júlímánaðar um 1.297 milljörðum króna. Á síðasta ári var verðbólga mikil, svo að verg landsframleiðsla að nafnvirði dróst ekki saman. Verði samdráttur landsframleiðslu á síðari helmingi ársins ámóta og á þeim fyrri má reikna með að verg landsframleiðsla verði undir 1.500 milljörðum á þessu ári. Því þyrfti ekki að koma á óvart þó skuldastaða ríkissjóðs mundi liggja nærri 90% undir lok ársins. Halli verður á fjárlögum næsta árs, ekki síst vegna aukinna vaxtagjalda ríkissjóðs, sem mun síðan þurfa að fjármagna að einhverju leyti með aukinni lántöku. Fyrir utan það sem er nefnt hér að ofan ber að líta til lífeyrisskuldbindinga ríkissjóðs, en Lífeyrissjóður starfsmanna er rekinn með ríkisábyrgð. Fram hefur komið að lífeyrissjóðir með ríkisábyrgð hefðu haft tryggingafræðilegan halla upp á 500 milljarða í árslok 2008.