Bankasýslan gerir háa ávöxtunarkröfu

Bankasýsla ríkisins gerir 7% ávöxtunarkröfu umfram áhættulausa vexti á þá eignarhluti í fjármálafyrirtækjum sem hún fer með fyrir hönd ríkisins. Sé horft til styttri áhættulausra vaxta þá þýðir þetta að nafnávöxtunarkrafa Bankasýslunnar er tæplega 10% en ef horft er til lengri tíma, til dæmis til vaxta á óverðtryggðum ríkisskuldabréfum til sex ára, þá er nafnávöxtunarkrafan um 13%.

Þeir sérfræðingar á fjármálamarkaði sem blaðið ræddi við eru sammála um að Bankasýslan geri háa kröfu á arðsemi með þessari ávöxtunarkröfu en benda á að sama skapi að hún þurfi alls ekki að vera óraunhæf með hliðsjón af núverandi aðstæðum og ef ríkið ætli að beita sér af krafti fyrir aukinni hagræðingu í bankakerfinu.

Stærsti eignarhluturinn sem Bankasýslan fer með er í Landsbanka Íslands, en ríkið á ríflega 80% hlut í bankanum. Arðsemi eigin fjár í rekstri bankans fyrstu níu mánuðina í fyrra var 10,9% og nam vaxtamunurinn á tímabilinu 2,7%. Af þessu má vera ljóst að taka þurfi til í rekstri bankans – minnka kostnað, auka vaxtamun, þókunartekjur og svo framvegis – til þess að arðsemiskrafa Bankasýslunnar fái örugglega staðist. Arðsemi Arion, sem ríkið á 13% hlut í, fyrstu níu mánuði ársins í fyrra var 10,4% og vaxtamunur inn- og útlána var 3%. Íslandsbanki, sem ríkið á 5% í, var hins vegar í nokkrum sérflokki miðað við hina stóru viðskiptabankana í fyrra: Arðsemi eiginfjár nam 16,6% og vaxtamunurinn var jafnframt ríflegur eða um 5,7%.

Þeir sérfræðingar sem blaðið hefur rætt við telja að margt geti stuðlað að því að rekstur stóru viðskiptabankanna stóru geti staðið undir hárri ávöxtunarkröfu á næstu árum. Það velti hins vegar á því að kraftur færist á ný í atvinnulífið. Bent er á að eignir bankanna voru keyptar á 60-70% afslætti og því þarf ekki að bæta endurheimtuhlutfallið mikið til þess að mynda ríflegan hagnað í rekstrinum. Ennfremur eru bankarnir að fjármagna sig á hagstæðum kjörum um þessar mundir, eins og sést þegar horft er til þess að innlánsvextir eru á bilinu 2-4%. Ef menn ganga út frá því að vaxtamunur í íslenska bankakerfinu verði sambærilegur við það sem tíðkast í hagkerfum sem búa við vanþróaða fjármálamarkaði þá gæti slík ávöxtunarkrafa gengið upp til lengri tíma.

Neytendur bera kostnaðinn

Í þessu samhengi er rétt að geta þess að Seðlabankinn hefur lýst þeirri skoðun yfir að vaxtamunur bankanna verði að aukast – það er að segja vextir á innlánum að lækka og vextir á útlánum að hækka. Þessi skoðun bankans hefur verið sett fram í ritinu Fjármálastöðugleiki og endurspeglar áhyggjur manna af veikleika bankakerfisins. Það er að segja, að tryggja verður að vaxtamunur bankanna sé það mikill að þeir geti mætt yfirvofandi útlánatöpum án þess að ganga á eigið fé.

Jón Daníelsson, hagfræðingur hjá London School of Economics, hefur bent á að þetta sýni að Íslendingar séu í raun að bera kostnaðinn af björgun bankanna. Þeir séu að borga fyrir útlánatöp bankanna og eini munurinn á þeim og íbúum þeirra ríkja sem hafa gert það gegnum hærri skatta sé sá að hér á landi er farið bakdyramegin að markmiðinu.