Vinnumarkaðurinn skreppur saman

Viðvörunarljós loga á íslenskum vinnumarkaði þar sem útlit er fyrir að vinnumarkaðurinn fari að skreppa saman eftir um áratug og þar af leiðandi verður erfiðara að manna hagvöxt í landinu. Ástæðan er hækkandi meðalaldur þjóðarinnar og mikil örorkubyrði.

Þetta sagði Þorsteinn Víglundsson, framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins, á hádegisfundi um horfur í efnahagsmálum á árinu 2015.

Hann segir hlutfall fólks á Íslandi sem horfið hefur af vinnumarkaði sökum örorku vera á meðal þess hæsta sem þekkist en níu prósent þjóðarinnar eru í dag örorkuþegar. Hlutfallið hefur farið hratt vaxandi á liðnum árum en á árinu 1986 voru um 3,5 prósent þjóðarinnar örorkuþegar.

Fjárframlög ríkisins og lífeyrissjóða í örorkubyrði hafa þá tvöfaldast á undanförnum árum og nema um 50 milljörðum á ári. Er það með allra hæstu útgjöldum sem þekkist eða um 2,7 prósent landsframleiðslunnar.

Starfsendurhæfing besta sparnaðartækið

Þrátt fyrir þetta verja stjórnvöld nær engu til starfsendurhæfingar á meðan öll önnur ríki verja meiru. 

Samtök atvinnulífsins standa að starfsendurhæfingarsjóðnum VIRK ásamt Samtökum launafólks og ríki og sveitarfélögum en hlutverk sjóðsins er að stuðla að endurhæfingu og atvinnuþátttöku fólks í kjölfar veikinda eða slysa. Framlag ríkisins til sjóðsins átti að nema um 1.100 milljörðum króna á næsta ári en hins vegar var honum einungis úthlutað 200 milljónum í fjárlögum. Nefna má að samkvæmt úttekt sem Talnakönnun gerði að beiðni sjóðsins varð um 10 milljarða ávinningur af starfsemi sjóðsins á síðasta ári. Hann skiptist milli ríkisins, Tryggingastofnunar og lífeyrissjóðanna að ótöldum ávinningi þeirra sem sneru aftur til vinnu eftir endurhæfingu.

Þorsteinn segir aukin framlög til starfsendurhæfingar vera öflugasta sparnaðartækið í þessum efnum. „Það er mikið vandamál að lenda á örorkubótum og starfsendurhæfing er bæði mikilvæg fyrir þjóðfélagið og örorkuþega,“ segir Þorsteinn.

Þyngri byrðar á vinnumarkaðinn

Auk þess sem örorkuþegum hefur fjölgað eldist þjóðin hratt og Íslendingar fæddir í dag geta vænst þess að ná ríflega 80 ára aldri. Áætlað er að í lok aldarinnar verði lífslíkurnar orðnar meira en níutíu ár. Þorsteinn segir nauðsynlegt að grípa til aðgerða og nefnir til dæmis að hækka lífeyrisaldur í sjötíu ár og stytta framhaldsskólanám um tvö ár til þess að ná fólki fyrr út á vinnumarkaðinn. 

Frá og með árinu 2020 mun fækka á vinnumarkaði þrátt fyrir að gert sé ráð fyrir 500 til 800 aðfluttum umfram brottflutta á tímabilinu. „Byrðar velferðarkerfisins verða mun þyngri að bera og við þurfum að grípa til aðgerða. Þessi þróun mun að óbreyttu hamla hagvexti hér á landi,“ segir Þorsteinn Víglundsson.