Öll fjármagnshöft á einstaklinga, fyrirtæki og lífeyrissjóði verða afnumin með nýjum reglum Seðlabanka Íslands um gjaldeyrismál.  Þetta kom fram á blaðamannafundi forsætis- og fjármálaráðherra en þeir kynntu breytingar á reglugerð varðandi afnám gjaldeyrishafta. Höftin verða afnumin frá og með þriðjudegi, segir forsætisráðherra, Bjarni Benediktsson. Hann segir ómögulegt að segja til um stöðu krónunnar, hvort gengi hennar muni styrkjast í kjölfar breytinganna. Hvernig markaðurinn muni bregðst við sé ekki gott að segja en ljóst að stjórnvöld hafa haft áhyggjur af gengisþróuninni að undanförnu. „Við teljum að þetta sé vel tímasett aðgerð sem muni koma á eðlilegum fjármagnshreyfingum,“ segir Bjarni á blaðamannafundinum.

Ríkisstjórn Íslands fundaði í hádeginu og  Bjarni Benediktsson, forsætisráðherra og Benedikt Jóhannesson, fjármálaráðherra, kynna síðan breytingarnar fyrir blaðamönnum. 

Benedikt tekur undir áhyggjur forsætisráðherra af styrkingu krónunnar að undanförnu. Að sögn Bjarna er verið að vinna að því að endurheimta fullt traust á íslensku efnahagslífi á nýjan leik. 

Þetta þýðir að fjármagnsflæði að og frá landinu verður nú gefið frjálst og einstaklingar, fyrirtæki og lífeyrissjóðir geta fjárfest erlendis án takmarkana. 

„Þetta er ekki síst mikilvægt fyrir lífeyrissjóði sem þurfa að dreifa áhættu af fjárfestingum sínum. Eftir afnám haftanna standa þó eftir varúðarreglur vegna vaxtarmunaviðskipta og takmarkanir á afleiðuviðskipti með íslenskar krónur, sem eru þær tegundir spákaupmennsku sem urðu til þess að snjóhengja aflandskróna myndaðist,“ segir í ákvörðun ríkisstjórnarinnar.

Samhliða afnámi hafta á innlenda aðila hefur stærsti hluti vanda sem stafað hefur af svokallaðri snjóhengju aflandskróna verið leystur með samkomulagi Seðlabanka Íslands við eigendur krónanna. 

Tilkynning frá fjármálaráðuneytinu:

Öll fjármagnshöft á einstaklinga, fyrirtæki og lífeyrissjóði verða afnumin með nýjum reglum Seðlabanka Íslands um gjaldeyrismál.

Þótt höftin hafi verið nauðsynleg hefur hlotist talsverður kostnaður af þeim, sérstaklega til lengri tíma litið. Fyrst um sinn höfðu þau töluverð áhrif á daglegt líf fólks. Atvinnulífið hefur einnig þurft að glíma við takmarkanir á fjárfestingu í erlendri mynt og skilaskyldu gjaldeyris. Einkum hefur það komið sér illa fyrir fyrirtæki í alþjóðlegum viðskiptum og sprotafyrirtæki. Þá hefur höftunum fylgt umsýslukostnaður og ýmis óbeinn kostnaður.

Þrátt fyrir þetta hefur íslenskt efnahagslíf tekið við sér á síðustu árum. Greitt hefur verið úr stórum hluta vandans sem hrunið olli. Samhliða hefur verið losað um höftin í nokkrum skrefum. Árið 2015 var áætlun um losun hafta sett fram, sem meðal annars fólst í aðgerðum til lausnar á uppgjöri slitabúa með stöðugleikaframlögum og uppboði á krónum sumarið 2016. Aðgerðirnar nú eru næsti stóri áfanginn í þeirri áætlun.

Fjármagnsflæði að og frá landinu verður nú  gefið frjálst og einstaklingar, fyrirtæki og lífeyrissjóðir geta fjárfest erlendis án takmarkana. Þetta er ekki síst mikilvægt fyrir lífeyrissjóði sem þurfa að dreifa áhættu af fjárfestingum sínum. Eftir afnám haftanna standa þó eftir varúðarreglur vegna vaxtamunarviðskipta og takmarkanir á afleiðuviðskipti með íslenskar krónur, sem eru þær tegundir spákaupmennsku sem urðu til þess að snjóhengja aflandskróna myndaðist.

Afnámið felst í því að Seðlabankinn nýtir heimild í lögum um gjaldeyrismál til að veita undanþágur frá þeim takmörkunum á gjaldeyrisviðskiptum og fjármagnshreyfingum sem nú gilda. Það gerir hann með útgáfu á nýjum reglum um gjaldeyrismál. Samhliða verða gerðar smávægilegar breytingar á reglum nr. 490/2016 um bindingu reiðufjár vegna nýs innstreymis erlends gjaldeyris.

Dregið úr hættu á óstöðugleika

Samhliða afnámi hafta á innlenda aðila hefur stærsti hluti vanda sem stafað hefur af svokallaðri snjóhengju aflandskróna verið leystur með samkomulagi Seðlabanka Íslands við eigendur krónanna.

Samkomulagið snýst um að Seðlabankinn kaupir aflandskrónueignir fyrir erlendan gjaldeyri.  Viðmiðunargengi í viðskiptunum er 137,5 krónur fyrir evruna, sem er um 20% yfir skráðu gengi evru síðastliðinn föstudag. Kaup Seðlabankans hafa í för með sér bókhaldslegan hagnað sem kemur á móti kostnaði vegna uppbyggingar gjaldeyrisvaraforða.

Gjaldeyrisforðinn er nú í sögulegu hámarki. Í lok febrúar nam hann um 809 milljörðum króna og hafði þá vaxið um rúmlega 220 milljarða frá því í júní 2015, þegar áætlun um losun fjármagnshafta var kynnt. Þessi styrka staða hefur náðst þrátt fyrir talsverðar endurgreiðslur erlendra lána, hækkun krónunnar og gjaldeyrisútboð í júní 2016 og gerir hún Seðlabankanum kleift að hleypa aflandskrónueignum út.

Aflandskrónueignir nema um 195 ma.kr., en munu við kaup Seðlabankans nú á eignunum verða um 105 ma.kr. Öllum aflandskrónueigendum verður boðið að eiga viðskipti við Seðlabankann á sama gengi og samkomulagið hljóðar upp á næstu tvær vikurnar. Væntingar standa því til þess að eftirstæð fjárhæð aflandskrónueigna geti lækkað enn frekar á næstu vikum.

Þær aflandskrónur sem ekki verða seldar Seðlabankanum verða áfram háðar takmörkunum þangað til lögin sem gilda um þær hafa verið endurskoðuð.

Tilkynning Seðlabanka Íslands:

Í dag eru birtar reglur á vef Seðlabanka Íslands um breytingu á reglum nr. 490/2016 um bindingu reiðufjár vegna nýs innstreymis erlends gjaldeyris. Reglurnar verða birtar í Stjórnartíðindum á morgun og taka gildi daginn eftir, eða hinn 14. mars 2017. Breytingarnar eru gerðar samhliða nýjum reglum um gjaldeyrismál, sem einnig eru birtar á vef Seðlabanka Íslands í dag, er fela í sér losun fjármagnshafta á heimili og fyrirtæki. Með því að afnema takmarkanir sem gilt hafa um fjármagnshreyfingar til og frá Íslandi og gjaldeyrisviðskipti opnast nýir möguleikar til vaxtamunarviðskipta sem nauðsynlegt er að bregðast við með breytingum á reglum nr. 490/2016. Breytingunum er þannig ætlað að tryggja virkni reglnanna og styðja markmið þeirra.

Í ljósi þessa er gerð breyting á bindingargrunni reglna nr. 490/2016 sem miðar að því að innstæður, sem nýttar eru beint eða óbeint, til eftirfarandi fjárfestinga, myndi bindingargrunn bindingarskylds aðila:

1. Í skuldabréfum eða víxlum, útgefnum í innlendum gjaldeyri, sem eru rafrænt skráð samkvæmt lögum um rafræna eignarskráningu verðbréfa.
2. Í hlutdeildarskírteinum sjóða sem fjárfesta í skuldabréfum eða víxlum, útgefnum í innlendum gjaldeyri, sem eru rafrænt skráð samkvæmt lögum um eignarskráningu verðbréfa, eða eiga innstæður í innlendum gjaldeyri ef samanlagt hlutfall reiðufjár og innlána, sem bera 3,00% ársvexti eða hærri, í eignasamsetningu sjóða er 10% eða hærra.
3. Eða í eigin fé fyrirtækis sem ráðstafað er, beint eða óbeint, í framangreindum fjárfestingum.

Þessum breytingum er ætlað að stuðla að því markmiði reglnanna að takmarka óæskilegt innflæði erlends gjaldeyris sem skapað getur kerfislega áhættu. Í sama tilgangi er jafnframt gerð breyting á bindingargrunni vegna lánveitinga til innlendra aðila sem miðar að því að takmarka bindingarskyldu við lánveitingar sem nýttar eru til fjárfestinga í hlutdeildarskírteinum sambærilegra sjóða og taldir eru upp vegna annarra fjárfestinga sem myndar bindingargrunn.

Til viðbótar eru gerðar ýmsar afleiddar breytingar sem snúa að bindingarskyldum aðilum, bindingarhlutfalli og framkvæmd bindingarskyldu. Aðrar breytingar sem gerðar eru fela í sér orðalagsbreytingar.

Reglurnar má finna á vef Seðlabanka Íslands. Þær taka líkt og áður segir gildi á þriðjudaginn.