Viðskipti | mbl | 25.9.2018 | 10:30 | Uppfært 26.9.2018 5:00

Ný áhætta í flugrekstri

Hátt olíuverð og aukin samkeppni í flugsamgöngum eru áskoranir sem flugþjónustan stendur frammi fyrir.

Hægari hagvöxtur á Íslandi eftir ósjálfbæran vöxt síðustu ára er jákvæð þróun, að mati sendinefndar Alþjóðagjaldeyrissjóðsins. Hátt olíuverð og aukin samkeppni í flugsamgöngum sé ný áhætta í íslensku efnahagslífi. Eins fylgi óvissa tengd Brexit þar sem óljóst er hvaða áhrif þetta hafi á útflutning. Varað er við áhættunni sem fylgir of mikilli hækkun launa í komandi kjaraviðræðum. Það myndi hafa neikvæð áhrif á samkeppnisstöðu Íslands.

Sjóðurinn styður áherslu ríkisstjórnarinnar, sem birtist í fjárlagafrumvarpi næsta árs, á innviði, heilbrigðismál og menntun en kallar eftir því að vandlega verði gætt að forgangsröðun.

Sparnaðaraðgerðir ættu að vera skýrt settar fram, minna ætti að reiða sig á ófyrirsjáanlegar arðgreiðslur og skattaumbætur þarf að íhuga vandlega til að styðja við áætlanir um ríkisfjármál og að tryggja að heildarmarkmiðum um afgang í ríkisfjármálum verði náð.

Sendinefndin bendir á að það hafi haft jákvæð áhrif á útflutningsgreinarnar að dregið hafi úr styrkingu krónunnar og að gengi hennar hafi haldist nokkuð stöðugt frá því um mitt síðasta ár.

Á álitinu kemur fram að áhætta sé fyrir hendi og hafi aukist en stoðir styrkst og eru stjórnvöld hvött til þess að halda áfram byggja upp þanþol hagkerfisins. Þetta er meðal þess sem kemur fram í áliti sendinefndar Alþjóðagjaldeyrissjóðsins sem kynnt var á fundi með blaðamönnum klukkan 10:30.

Samkvæmt álitinu er hægari hagvöxtur á Íslandi eftir ósjálfbæran vöxt síðustu ára jákvæð þróun. Áætlanir í ríkisfjármálum gera ráð fyrir nauðsynlegum fjárútlátum til innviða, heilbrigðisþjónustu og menntunar, en gæta þarf að forgangsröðun og framkvæmd svo að markmiðum í ríkisfjármálum verði náð.

Áfram eigi að vinna að styrkingu eftirlits með fjármálafyrirtækjum og nú, þegar tíu ár eru liðin frá hruninu, sé tímabært að grípa til afgerandi aðgerða. Sendinefndin telur nauðsynlegt að bæta fyrirkomulag kjaraviðræðna að teknu tilliti til samkeppnishæfni, það er að tengja betur saman framleiðni og kjarasamninga.

Frétt af mbl.is

Vilja sameina FME og Seðlabanka

Óvissa tengd útgöngu Breta úr ESB auka líkurnar á minni eftirspurn eftir íslensum útflutningsvörum. AFP

Álit sendinefndar Alþjóðagjaldeyrissjóðsins í lauslegri þýðingu

Hægari vöxtur í íslenska hagkerfinu hefur dregið úr áhyggjum af ofhitnun. Styrking krónunnar á árunum 2014-16 hefur, með töf, dregið úr vexti í ferðamennsku og vexti innlendrar eftirspurnar. Aukið framboð nýs húsnæðis hefur hægt á verðhækkunum á fasteignamarkaði. Lánavöxtur hefur aukist en frá lágum upphafspunkti.

Gengi krónunnar hefur á heildina verið stöðugt frá miðju ári 2017 sem er betra fyrir útflytjendur en ef styrking undanfarinna ára hefði haldið áfram. Verðbólga hefur verið nálægt opinberu markmiði í fimm ár, sem er eftirtektarverður árangur í ljósi sögu verðóstöðugleika á Íslandi. Sérfræðingar AGS búast við að smám saman muni hægja á hagvexti þar til hann nær sjálfbærari slóðum í kringum 2½%.

Hins vegar hefur birst ný áhætta. Hátt olíuverð og aukin samkeppni í flugsamgöngum eru áskoranir sem flugþjónustan stendur frammi fyrir. Aukin spenna í alþjóðaviðskiptum gæti haft neikvæð áhrif á útflutningsverð á áli og öðrum varningi.

Óvissa tengd samningaviðræðum um útgöngu Breta úr Evrópusambandinu eykur líkurnar á veikari útflutningseftirspurn frá einum af stærstu mörkuðum Íslands og gæti flækt frekar fiskveiðisamvinnu á Norður-Atlantshafi. Að lokum gætu komandi samningaviðræður á vinnumarkaði leitt til þess að laun hækka um of, með neikvæðum áhrifum á samkeppnishæfni landsins.

Efnahagsstefnan þarf því að miða að því að efla viðnámsþrótt hagkerfisins. Efnahagsreikningar heimila, fyrirtækja og hins opinbera hafa styrkst gríðarlega undanfarin ár. Þar sem hagkerfið er lítið, opið og næmt fyrir áföllum er nauðsynlegt að hafa borð fyrir báru með lágum opinberum skuldum, öflugu eiginfé og lausafé banka ásamt nægum gjaldeyrisforða, auk þess að móta stefnu sem eykur vaxtarmöguleika, styður við samkeppnishæfni og dregur úr áhættusækni.

Kalla eftir frekara gagnsæi

Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn styður markmið Íslands í ríkisfjármálum en kallar eftir frekara gagnsæi um undirliggjandi áform. Þessi áform eru líkleg til að skila jafnvægi í ríkisfjármálum sem er við hæfi með tilliti til horfa um hagvöxt. Þau samrýmast líka frekari skuldalækkun sem myndi auka rými fyrir sveiflujafnandi aðgerðir ef áhætta raungerist. Sjóðurinn styður áherslu á innviði, heilbrigðismál og menntun en kallar eftir gaumgæfilegri forgangsröðun. Sparnaðaraðgerðir ættu að vera skýrt settar fram, minna ætti að reiða sig á ófyrirsjáanlegar arðgreiðslur og skattaumbætur þarf að íhuga vandlega til að styðja við áætlanir um ríkisfjármál og að tryggja að heildarmarkmiðum um afgang í ríkisfjármálum verði náð.

Peningastefna ætti áfram að hafa verðstöðugleika að meginmarkmiði. Verðbólgumarkmiðið ætti að fanga neyslumynstur heimila með fullnægjandi hætti, þar á meðal útgjöld vegna húsnæðis. Vaxtahækkanir eiga rétt á sér ef verðbólguþrýstingur eykst, t.d. vegna of mikilla launahækkana, eða ef um mikið útflæði fjármagns yrði að ræða. Inngrip á gjaldeyrismarkaði ættu að takmarkast við að sporna gegn óróa á markaði og leggja áherslu á að viðhalda nægjanlegum gjaldeyrisforða

AGS styður við áform stjórnvalda um að endurnýja lagagrundvöll fjárstreymistækis í formi sérstakrar bindingarskyldu á tiltekið innflæði fjármagns. Fjárstreymistæki af þessu tagi geta verið gagnleg við ákveðnar kringumstæður svo framarlega sem þau koma ekki í stað nauðsynlegrar aðlögunar í þjóðarbúskapnum. Engu að síður bendir AGS einnig á að minnkandi vaxtamunur milli Íslands og helstu myntsvæða gefi til kynna að hægt sé að vinda ofan af bindingarhlutfallinu.

Tilefni til aðgerða tíu árum eftir hrun

Í samræmi við fyrri ráðgjöf vinnur Ísland nú að því að styrkja eftirlit með fjármálageiranum. Takmarkið ætti að vera skipan sem er sjálfstæð, vel fjármögnuð og gædd öllum helstu heimildum til að setja reglur og framfylgja þeim. Skipanin ætti einnig að tryggja að hvorki sé um að ræða ónauðsynlega skörun né gloppur.

Nú þegar tíu ár eru liðin frá fjármálahruni er tilefni til aðgerða í stað umræðna. AGS sér kosti í að sameina allt eftirlit með fjármálageiranum, þrautavaralánveitingar og verkefni skilavalds í Seðlabanka Íslands. Það myndi auka samlegðaráhrif, koma í veg fyrir óþarfa skörun verkefna, samþætta betur eindar- og þjóðhagsvarúð, endurspegla kerfislegt mikilvægi íslensku lífeyrissjóðanna og efla viðbúnað fyrir hnekki í framtíðinni. Með því að færa í reynd fjármálaeftirlit inn í Seðlabankann mætti einnig lágmarka annmarka í breytingarferlinu.

Kjarasamningar ættu að verða í takt við framleiðniaukningu segir í áliti AGS. mbl.is/Árni Sæberg

Sjóðurinn styður eindregið viðleitni til að bæta samningalíkan á vinnumarkaði og tengja það framleiðnivexti og samkeppnishæfni. Þar sem kaupmáttur hefur aukist um 25% prósent á síðustu fjórum árum sem er eftirtektarvert – og jafnvel meira ef reiknað í erlendum gjaldeyri – ættu kjarasamningar að verða í takti við framleiðniaukningu til að koma í veg fyrir áframhaldandi vöxt launakostnaðar á framleidda einingu.

Að styrkja sjálfbærni hagvaxtar og umhverfis ætti einnig að vera forgangsmál. Hægari vöxtur í ferðamannaþjónustu hefur leitt í ljós mikilvægi þess að innleiða heildræna sýn og grípa til áþreifanlegra aðgerða, t.a.m. að bæta þjónustu við vinsæla ferðamannastaði og aðgengi að stöðum lengra frá Reykjavík. Í sjávarútvegi er varfærin stjórn á sjávarauðlindinni lykilatriði í velgengni geirans og ætti að fela í sér frekari viðleitni til að tryggja varanlega samninga um flökkustofna við aðrar fiskveiðiþjóðir í Norður-Atlantshafi.