Sagan
Ašdragandinn
Merkiš frį Reykjavķk
Farsęl saga
Hiš nżja NATO
Dean Acheson
Bjarni Benediktsson
Stiklaš į stóru

Ķsland
Ašildin og varnarsįttmįlinn
Hlutleysiš kvatt
Įrįsin į Alžingi
Įtök į Austurvelli
Variš land
Starf NATO hér

Vištöl
Davķš Oddsson
Gušmundur H. Garšarsson
Halldór Įsgrķmsson
Jón Hįkon Magnśsson
Ragnar Arnalds
Vladislav Zubok
Vojtech Mastny

Meš eigin oršum
Bjarni Benediktsson 1949
Ólafur Thors 1949
Bjarni Benediktsson 1968
Emil Jónsson 1968

Samstarfiš
Vķsindasamstarf
Umhverfismįl
Jaršvķsindi
Tölvutękni
Styrkžegar NATO

Emil Jónsson, utanrķkisrįšherra

Ķsland og NATO

Rįšherrafundir Atlantshafsbandalagsins eru haldnir tvisvar į įri, annar ķ höfušstöšvum bandalagsins, sem nś eru ķ Brussel, en hinn ķ ašildarrķkjunum til skiptis. Žessir fundir ķ ašildarrķkjunum hafa nś veriš haldnir ķ žeim öllum nema Ķslandi.

Į sķšasta fundi ķ Brussel, ķ desember sl. kom fram ósk um aš nęsti fundur yrši haldinn į Ķslandi, og taldi ķslenzka rķkisstjórnin ekki unnt aš skorast undan žvķ, og bauš til žessa fundar hér ķ jśnķ-mįnuši 1968. Žetta fundarhald hér viršist hafa komiš allmiklu róti į hugi manna, sérstaklega žeirra sem andvķgir eru žįtttöku Ķslendinga ķ bandalaginu, og hefir jafnvel veriš hótaš ašgeršum til žess aš torvelda fundinn.

Annaš atriši, sem hefir oršiš žess valdandi aš mįlefni Atlantshafsbandalagsins hafa veriš svo mjög til umręšu upp į sķškastiš er žaš, aš į nęsta įri eru lišin 20 įr frį stofnun bandalagsins og žį er heimilt, samkvęmt įkvęšum samningsins aš segja honum upp. Žaš er žvķ ekki aš ófyrirsynju aš žetta mįl verši athugaš nokkru nįnar. Ķ fyrsta lagi hvort Ķslendingar eigi įfram aš vera ašilar aš bandalaginu, og ķ öšru lagi hvort fįmennum hópi manna eigi aš lķšast aš torvelda fundi bandalagsins hér į mešan Ķslendingar eru enn ašilar aš bandalaginu. Įkvöršun um fyrra atrišiš tekur Alžingi vęntanlega žegar žaš kemur saman nęst og er žį żmislegs aš gęta. Sjįlfstęši og öryggi er hverri žjóš naušsynlegast, og Ķslendingum ekki sķšur en öšrum. Sjįlfstęši til aš rįša sjįlft mįlum sķnum, og öryggi til žess aš žetta sjįlfstęši verši ekki af okkur tekiš. Sjįlfstęši hlutum viš Ķslendingar 1918, eftir aš hafa oršiš aš hlķta yfirrįšum annarra um aldir. Öryggismįlunum var žį rįšiš til lykta, einfaldlega meš žvķ aš lżsa yfir hlutleysi, og treysta į aš žaš dygši. Žetta hafa żmsar žjóšir reynt į undan okkur, ašallega, aš ég ętla, vegna žess, aš žęr hafa ekki haft bolmagn til aš halda uppi fullkomnum vörnum. En hver hefur reynslan oršiš af žessum hlutleysisyfirlżsingum? Undantekningarlķtiš hefir reynslan oršiš sś aš hlutleysiš hefir ekki veriš virt. Žegar stęrri og hernašarlega sterkari žjóšum hefir bošiš svo viš aš horfa, hefir hlutleysiš veriš virt aš vettugi, og landiš hertekiš um lengri eša skemmri tķma. Žetta höfum viš Ķslendingar einnig mįtt reyna. Ašeins tvęr žjóšir ķ Evrópu hafa getaš komizt hjį žvķ aš hlutleysi žeirra vęri rofiš, Svķar og Svisslendingar, og eingöngu vegna žess aš varnarmįttur žeirra hefir veriš žaš mikill, aš ekki hefir žótt įrennilegt aš rįšast į žęr. Meš öšrum oršum, hlutleysisyfirlżsingar viršast žvķ ašeins hafa nokkurt gildi aš į bak viš žęr standi herafli, sem sé žess umkominn aš verja hlutleysiš. Žetta er reynsla undanfarinna įratuga, svo skżr aš hśn veršur ekki véfengd, og viš žį stašreynd verša smęrri žjóširnar aš horfast ķ augu. Žvķ var žaš aš fljótlega eftir lok heimsstyrjaldarinnar sķšari kom upp sś hugmynd hvort ekki mętti auka varnarmįttinn og öryggiš meš žvķ aš fleiri žjóšir tękju höndum saman og myndušu varnarbandalag žar sem žjóširnar allar tękju aš sér varnir hvers einstaka ašila. Noršurlöndin rišu į vašiš meš žessa hugmynd og reyndu aš nį samkomulagi um varnarbandalag Noršurlanda. Žetta tókst žó ekki, samkomulag nįšist ekki. Hugmyndin féll žó ekki nišur, enda įttu żmsir atburšir ķ Evrópu, į žessum įrum, žįtt ķ žvķ, aš hvetja til bandalagsstofnunar til sameiginlegra varna. Fyrsta raunverulega skrefiš ķ žessa įtt var stigiš meš Brusselsamningnum 1948, žar sem Bretland, Frakkland og Beneluxlöndin geršu meš sér samning um sameiginlegar varnir. Raunar var sį samningur meira en varnarsamningur. Hann fjallaši lķka um efnahagsmįl og menningarmįl. Um sama eša svipaš leyti heimilaši bandarķska žingiš rķkisstjórninni aš taka žįtt ķ evrópskum varnarsamtökum, en žaš var ķ fyrsta skipti, sem Bandarķkin blöndušu sér ķ slķkt. Žar meš var brautin rudd fyrir stofnun Atlantshafsbandalagsins, ķ žvķ formi sem žaš hefir starfaš sķšan. Atlantshafsbandalagiš var sķšan stofnaš 4. aprķl 1949 og voru stofnendur 12, en žaš voru Brusselsamningalöndin 5, sem įšur eru nefnd, Bandarķkin, Kanada, Ķtalķa, Danmörk, Noregur, Portśgal og Ķsland, eša alls 12 žjóšir. Sķšan hafa 3 žjóšir bętzt viš: Tyrkland, Grikkland og V-Žżzkaland, žannig aš žįtttökulöndin eru nś 15.

Ašalefni žessa Noršuratlantshafssamnings felst ķ 5. gr. hans, en žar segir, efnislega, aš vopnuš įrįs į eitt eša fleiri af ašildarrķkjunum skuli skošast sem įrįs į žau öll, og komi žį önnur ašildarrķki, hvert um sig eša sameiginlega til ašstošar og meš vopnavaldi ef meš žarf, svo tryggt verši frelsi, sjįlfstęši og öryggi allra žįtttökurķkjanna eftir žvķ sem frekast er mögulegt. Ķsland įskildi sér žó viš undirskrift samningsins, aš žaš vęri undanžegiš įkvęšinu um beitingu vopnavalds, žar sem Ķsland vęri vopnlaus žjóš og ętlaši ekki aš koma sér upp neinum her. Var žessi fyrirvari okkar samžykktur. Lega Ķslands, ķ mišju Atlantshafi er hernašarlega mjög mikilvęg, samgönguleišin milli Noršuramerķku og Vesturevrópu sem reynzt hefir mjög mikilvęg sérstaklega ķ sķšari heimsstyrjöldinni, liggur um Ķsland eša nįgrenni žess. Śrslit žessarar styrjaldar ultu, eins og kunnugt er, į žįtttöku Bandarķkjanna, og žį sennilega hvaš mest į birgšaflutningunum vestan um haf til Evrópu. Žessir flutningar fóru aš mjög verulegu leyti fram eftir flutningaleišinni um Ķsland og hefšu veriš śtilokašir ef andstęšingarnir hefšu haft liš hér į landi žį. Žaš er žvķ augljóst aš ef til svipašra įtaka kęmi į nż, mundu bįšir ašilar leggja į žaš höfuškapp aš fį ašstöšu hér į landi og gęti žį veriš undir hęlinn lagt hvor yrši fyrri til. - Žżšing Atlantshafsbandalagsins fyrir Ķsland er žvķ fyrst og fremst sś, aš veita žvķ žaš öryggi og žį vernd sem žarf til aš komast hjį slķku. Viš Ķslendingar höfum enga möguleika til aš verja landiš sjįlfir, ef į žaš yrši rįšist, og gęti jafnvel hvaša Jörundur hundadagakonungur sem er lagt žaš undir sig enn ķ dag ef landiš vęri varnarlaust. Žįtttaka okkar ķ Atlantshafsbandalaginu meš 14 öšrum vesturevrópskum rķkjum žar į mešal öllum hinum hernašarlega sterkustu, veitir okkur žaš öryggi, sem viš žurfum į aš halda. Framlag okkar til žessarar starfsemi NATO-rķkjanna er žaš eitt aš veita samtökunum ašstöšu hér į landi, til žess aš halda uppi vörnum bęši fyrir okkur og bandalagiš sjįlft. Nįgrannar okkar allir, bęši į Noršurlöndum, Bretlandi, Kanada og Bandarķkjunum eru ašilar aš samtökunum, og viršast ętla aš vera žaš įfram, žrįtt fyrir uppsagnarmöguleika samningsins, og viš erum žessum žjóšum skyldastir, žó aš viš séum smęstir, og eigum samstöšu meš žeim į allan hįtt. Noršmenn hafa ķ Stóržinginu įkvešiš, nś fyrir nokkrum dögum, aš halda įfram ašild aš samtökunum meš öllum atkvęšum gegn sex, og hiš sama, eša svipaš, ętla ég aš verši hér, žegar Alžingi tekur afstöšu til mįlsins. Upphlaup fįmenns hóps hér til aš koma ķ veg fyrir eša torvelda fundarhöld samtakanna breyta hér engu um, jafnvel žó aš erlendir skošanabręšur komi til ašstošar.